Ukrayna SSC Yüksek Sovyeti 16 Temmuz 1991’de devlet egemenliği deklarasyonunu kabul, 19 Ağustos’ta Moskova’da darbe girişiminin ardından da bağımsızlık ilan etti. Ne var ki bu bağımsızlık ancak 2 Aralık’tan itibaren başka devletler tarafından kabul edilmeye başlandı. Dolayısıyla bu tarihe kadar bütün dünya tarafından itibari görüldüğü bellidir. Öyle görüyorlardı, çünkü sonunun nereye varacağını kimse bilmiyordu; Sovyetler Birliği hukuk içinde kalabilirdi.
Bağımsızlık ilanı ve arkasından yapılan yeni referandum hukuki açıdan açıkça yasadışıydı, çünkü 5 Mart referandumunun (“Ukrayna’nın, Ukrayna egemenlik deklarasyonu temelinde, egemen devletlerin kurduğu Sovyetler Birliği bünyesi içinde kalmasından yana mısınız?”) ihlaliydi.
Sözü edilen Ukrayna egemenlik deklarasyonu, Ukrayna Yüksek Sovyeti tarafından 16 Temmuz 1990’da kabul edilmişti ve Ukrayna yurttaşlarının SSCB yurttaşlığını da garanti etmek suretiyle, birlik içinde kalmayı öngörüyordu. 5 Mart’ta Ukrayna’da yüzde 70,2 “evet” oyu çıktı.
Mart referandumuna rağmen SSCB’nin dağılması da yasadışıydı. 8 Aralık 1991’de Yeltsin, Kravçuk ve Şuşkeviç arasındaki Belaya Beja anlaşmasının Yüksek Sovyet kararıyla reddedilmesine rağmen SSCB’nin Gorbaçov’un istifasına dayanarak dağıtılması ise tamamen yasadışıydı.
Ama devrim ve karşıdevrimlerde hukuk zaten anlamsız bir laf kalabalığıdır.
Olası yanlış anlamaya karşı dipnot: Referandum 5 değil 17 Mart’ta yapıldı. 5 Mart, Yüksek Sovyet Anayasa Komitesi’nin ilgili kararının tarihi.
Hazal Yalın
24 Ağustos 2022
