Suriye Merkezli Yakın Dönem Kronolojisi

Suriye’de yaşanan devir teslim, halkların direnişi, emperyalistler arası çekişmeler, iş bölümleri, kapitalist pazar arayışları, kamplaşmalarda yaşanan değişiklikleri de içeren pek çok etmenin neticesi olarak meydana geldi. Olayların tekil ve parçalı biçimde ele alınması meselenin anlaşılmasını zorlaştırıyor. Tek başına yeterli olmamakla birlikte, ilgili hadiselerin seçilerek kronolojik bir sıralama dâhilinde serilmesi, daha bütünlüklü düşünmeye, tartışmaya ve sonuç çıkarmaya yardımcı olacaktır. Kronolojide “her önemli olay”a değil, yukarıda açıklanmaya çalışılan bağlamda seçme sıralamaya dikkat edildi. Kolektif dikkat ve tartışma ile geliştirilmesi; faydalı olması umudu ile.

2011:

• Suriye’de ayaklanmalar başlar,
• Erdoğan, Esad diplomasisini başlatır, İran’dan uzaklaşıp Batı’ya yaklaşmasını, İsrail’le normalleşmesini, piyasalara tam entegrasyonu telkin eder,
• El-Kaide bağlantılı pek çok isim Batı’nın basıncı altında Suriye’de serbest bırakılır,
• Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tüzük değişikliğine giderek Ortadoğu’yu ve Moğolistan’ı kapsamına alır,
• EBRD Türkiye’de yasal dokunulmazlık alır, Gaziantep ve büyük iller merkezli olmak üzere yatırımlarına hız verir.

2012:

• Suriye sınırlarındaki bazı güzergâhlar mayından arındırılır,
• Suriye’den Türkiye’ye nüfus ve sermaye göçünün önü açılır, yoğun göçe rağmen Gaziantep’te tarım dışı işsizlik oranında ani ve sert düşüş yaşanır,
• Bütün Şehir Yasası çıkarılır, İstanbul ve Gaziantep dâhil olmak üzere 16 ilde Belediye sınırları kent sınırlarına uzanır, köy tüzel kişilikleri kalkar,
• Üçüncü Köprü ihalesi yapılır,
• Xi Jinping Çin’de iktidara gelir, Çin Devleti sermaye ihracı yönünde yeni bir strateji benimser, İngiltere ile yeni bir sürece girilir,
• CENTCOM, Ortadoğu’da, Sparta Kalkanı Operasyonu’nu başlatır,
• Kasım Süleymani, Şam’da direniş gruplarını koordine etmeye başlar.

2013:

• Çin, Tek Kuşak Tek Yol (OBOR) projesini ilân eder,
• Halep ve Şam civarı devlet kontrolünden çıkar,
• Kobane, Afrin ve Haseke kantonları ilân edilir,
• Hizbullah silâhlı güçleri Suriye’ye girer,
• Türkiye’de 17/25 Aralık operasyonları yapılır.

2014:

• Suriye’ye askerî mühimmat taşıyan MİT tırları Hatay ve Adana’da durdurulur,
• Faruk Şara, Esad’ın yardımcılığı görevinden ayrılır,
• Şam, Hama, Humus çevreleri yeniden devlet kontrolüne girer,
• Türkiye’nin Musul Başkonsolosluğu ve personeli IŞİD kontrolüne geçer,
• Ukrayna’da emperyalizm yanlısı faşist darbe gerçekleşir,
• Rusya Kırım’ı ilhak eder, Donetsk bölgesinde savunma alanları oluşur.

2015:

• Emperyalizm ikinci dalga saldırısını başlatır, Hama ve Humus düşmeye yüz tutar,
• Sahanın aktif komutanları olan Kasım Süleymani ve Nasrallah’ın saha analizleri, plânlamaları ve ittifak girişimleri neticesinde Rusya savaşa dâhil olmaya ikna edilir, Putin’le görüşmeyi bizzat Süleymani yapar,
• Rusya Suriye’de savaşa aktif biçimde dâhil olur, İstanbul Boğazı’ndan ani ve yoğun gemi sevkiyatı cereyan eder,
• Suudi Arabistan öncülüğünde Yemen’e abluka ve saldırılar başlatılır,
• AKP hükûmetten düşer,
• Hendek olayları başlar,
• Türkiye OBOR anlaşmasını imzalar, yanı sıra Irak, Kazakistan, Sırbistan gibi pek çok ülke de OBOR’a resmen dâhil olur,
• Kumport Limanı Çin’e satılır,
• Yuan rezerv para kabul edilir,
• AKP tekrar hükûmet olur.

2016:

• İdlip dışında ana merkezler IŞİD ve diğer örgütlerden temizlenir,
• Avrasya Tüneli, Üçüncü Köprü ve Osmangazi Köprüsü açılır,
• İngiltere’de Brexit referandumu yapılır,
• Hendek olayları biter, PKK büyük oranda Türkiye’de hareketsiz hâle gelir,
• Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu ilân edilir,
• Türkiye’de askerî darbe girişimi olur,
• Suriyeli göçmenlere Türkiye’de çalışma izni verilir,
• Rusya, Suriye özel operasyonunu başarı ile sonuçlandırdığını duyurur,
• Yıl sonunda Suriye’de ateşkes ilân edilir,
• El Nusra, El Kaide’den kopar ve terör örgütü listelerine alınır.

2017:

• Trump ABD Başkanlığı görevine başlar,
• ABD, Yemen saldırılarında Suudi Arabistan’a destek olmaya başlar,
• Astana Formatı olarak adlandırılan görüşmelere başlanır, İdlip merkezli El Nursa (HTŞ) korunaklı bir statüko kazanır,
• HTŞ, İdlip merkezli Suriye Kurtuluş Hükûmeti’ni kurar,
• IŞİD son merkezlerinden Deyrizor’u kaybeder,
• Astana görüşmeleri sonucunda İdlip’in çatışmasızlık bölgesi kabul edildiği duyurulur,
• Türkiye Başkanlık sistemine geçer,
• Rusya, Tartus Limanı’nın kontrolünü 49 yıl daha elinde tutma konusunda Suriye ile anlaşır,
• Türkiye ile Rusya S-400 Antlaşmasını imzalar.

2018:  

• Türkiye, Zeytin Dalı Harekâtı ile Afrin’de kontrolü ele alır,
• Türkiye, HTŞ ve İdlip hükûmetini terör listesine alır,
• ABD, Büyükelçiliği’ni Tel Aviv’den Kudüs’e taşır,
• OBOR’un genişleme hamlesi gerçekleşir, aralarında Yunanistan, İran ve Suudi Arabistan’ın da olduğu onlarca ülke antlaşmaya katılır,
• Huawei’in sahibi Ren Zhengfei’nin kızı ve şirketin Malî İşler Müdürü Ming Vancou, ABD’nin talebi üzerine, İran yaptırımlarını deldiği gerekçesiyle Kanada’da tutuklanır.

2019:

• Türkiye, Tel Abyad ve Ras Al Ayn bölgelerine Barış Pınarı Harekâtı’nı başlatarak YPG’yi bölgeden çıkarır,
• Suriye’de cephelere genel bir durağanlık hâkim olur,
• Suudi Arabistan, Bahreyn, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri Katar’ı abluka altına alır,
• Çin’in dağıttığı OBOR kredilerinde düşüşler başlar,
• OBOR genişlemesi yavaşlar, Batı Avrupa/Kuzey Amerika/Hindistan/Avusturalya eksenli doğal sınırlarına dayanır, Batı’daki genel eğilimin aksine İtalya bu yıl OBOR anlaşmasına girer,
• Dünya genelinde şirket kârları dip noktalara geriler,
• Çin’de Kovid-19 Pandemisi’nin çıktığı ilân edilir.

2020:

• Pandemi İtalya’yı vurur, ardından dünya genelinde tedbirler devreye sokulur, tedarik zincirleri dondurulur,
• Kasım Süleymani, Bağdat’ta ABD tarafından öldürülür,
• İran çeşitli ABD hedeflerini füzelerle vurur,
• Brexit gerçekleşir, İngiltere AB’den çıkar,
• Rusya İdlib’te hava taarruzu neticesinde 34 Türk askerini öldürür,
• OBOR genişlemesi durur,
• Türkiye F-35 projesinden çıkarılır,
• Türkiye ile İngiltere ikili ticaret antlaşması imzalar,
• Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail ile İbrahim Anlaşmalarını imzalar,
• İsrail çeşitli hava saldırılarında Direniş Ekseni’nin Suriye’deki güçlerini hedef alır,
• İkinci Karabağ Savaşı gerçekleşir, Karabağ’da Azeri hâkimiyeti sağlanır, savaşta Türkiye ve İsrail’in Azerbaycan’a desteği görünür olur, Zengezur Koridoru’nun açılması tartışılmaya başlanır, İran Koridorun açılmasını savaş sebebi sayacağını açıklar.

2021:

• Biden ABD Başkanı olarak göreve başlar,
• İngiltere Ortadoğu’ya döner, Ahmet Şara ile görüşmelere başlar, HTŞ’nin terör listelerinden çıkarılması ilk defa dillendirilir; Şara, ABD’li bir muhabirine şoförlük yaparak İdlib’i gezdirir,
• ABD, Huawei Malî İşler Müdürü Ming Vancou hakkındaki suçlamaları geri çeker, Vancou’nun Kanada’dan ayrılmasına izin verilir, iki Kanadalı casus Çin’de serbest bırakılır,
• Yemen’de çatışmalar durur,
• Katar ablukası kalkar,
• ABD, Taliban’la anlaşarak Afganistan’dan çekilir.

2022:

• Suriye OBOR’a dâhil olur, OBOR antlaşmasının 2019 sonrası nadir genişlemelerinden birisi yaşanır,
• Rusya Ukrayna’ya savaş açar,
• Rusya ile Almanya arasında inşa edilmiş olan Nord Stream boru hattı patlatılır,
• Batı’da Rusya ambargosu başlar, Çin ve Hindistan gibi ülkeler ambargoya dâhil olmaz.

2023:

• Suriye, Arap Birliği’ne döner,
• Esad, Direniş Ekseni bileşenlerinin ülkeden ayrılmalarını ister,
• Genel seçim sonrası Ankara’da kritik görevlere Batı yanlısı isimler getirilir, Sinan Ateş davası açılır,
• Hindistan’da düzenlenen G20 toplantısında OBOR’a karşı, Filistin topraklarından geçmesi plânlanan IMEC enerji ve tedarik hattı ilân edilir,
• İran ve ABD nükleer müzakere masasına oturmaya hazırlanır,
• G20 toplantısından bir ay sonra, nükleer müzakerelerden iki gün önce Aksa Tufanı patlar,
• İtalya OBOR antlaşmasından ayrılır,
• Dünya Sağlık Örgütü pandeminin bittiğine karar verir,
• Çin, OBOR kapsamında dağıttığı kredilerin geri ödemelerini almaya başlar,
• Devrim Muhafızları’nın komutanlarından Razi Musevi, Şam’da İsrail saldırında öldürülür.

2024:

• İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin helikopteri düşer, Reisi vefat eder, yerine içeride ve dışarıda diyalog sürecine uygun, Mesud Pezeşkiyan göreve getirilir,
• Kudüs Gücü Komutanı Muhammad Rıza Zahedi ve yardımcısı Muhammed Hadi Hacı Rahimi Suriye’de İran Büyükelçiliği’ne düzenlenen İsrail saldırısında öldürülür,
• İsmail Haniye İran’da öldürülür,
• İran, İsrail’i füzelerle vurur,
• Yemen’in deniz ve İsrail’e füze saldırıları devam eder,
• İsrail telsiz saldırıları ile önce Hizbullah’ın komuta kademesini hedef alır, daha sonra Hasan Nasrallah’ı ve yanındaki İranlı komutanları toplantı hâlindeyken öldürür, devamında karadan saldırı başlatır,
• Türkiye BRICS’e müracaat eder,
• Bahçeli tarafından Öcalan ile yeni görüşmelerin yapıldığı/yapılacağı duyurulur, Suriye’de beklenen gelişmeler gerekçe olarak sunulur; Öcalan’ın memleketi Halfeti, yakın zamanda Valisi tarafından karşılıklı silâhların susturulması çağrısı yapılan Batman ve heyete dahli tartışılan Ahmet Türk’ün başkanı olduğu Mardin Belediyelerine kayyum atanır,
• Rusya’nın Kazan ilinde BRICS görüşmelerinin başladığı gün Ankara’nın Kahramankazan ilçesinde bulunan TUSAŞ yerleşkesine PKK saldırısı olur,
• Uluslararası Ceza Mahkemesi, Netanyahu hakkında yakalama kararı çıkarır, çeşitli ülkeler kararı uygulayacaklarını ilân eder,
• ABD’de Trump yeniden Başkan seçilir,
• 2021’den itibaren Ahmed Şara ile görüşmeleri yürüten Jonathan Powell, İngiltere’de Ulusal Güvenlik Danışmanı yapılır,
• Hizbullah ile İsrail arasında ateşkes antlaşması imzalanır, aynı gün HTŞ liderliğinde Halep ilerlemesi başlar,
• Şam, Ahmed Şara liderliğindeki İdlip hükûmetine teslim edilir, Esad ve çevresi Rusya’ya kaçar,
• 2023 Genel Seçimlerinden sonra aktif görevlere gelen, Sinan Ateş ve Ayhan Bora Kaplan soruşturmalarını yürütürken tutuklanan polis amirleri hakkındaki açığa alma kararları kalkar,
• İsrail, Suriye’yi Şam yakınlarına kadar işgal eder,
• Suriye’de HTŞ, Lübnan’da ordu, FHKC ve Demokratik Cephe’ye saldırır.

2025:

• Kobane ve çevresine yeni ABD konuşlanmaları olur, Fırat nehri civarında SMO ile SDG arasında çatışmalar yaşanır,
• İmralı görüşmeleri sürer,
• Sinan Ateş cinayeti hakkında, üst düzey MHP’lilerin yer aldığı ek soruşturma kapatılır,
• Şam ile Kuzey ve Doğu Suriye Özerk yönetimi arasında doğrudan temas sağlanır, YPG ile Barzani bir araya gelir,
• Filistin ile İsrail arasında ateşkes imzalanır, esir takası başlar, FHKC, HAMAS ve diğer grupların önder kadroları da dâhil olmak üzere pek çok tahliye gerçekleşir, Filistin halkı kendi imkânları ile yıkılan evlerini tamire ve inşaya başlar,
• Suriye Dışişleri Bakanı Esaad Hasan Şeybani, Davos’a katılarak ülke kaynaklarının piyasaya açık olduğunu ilân eder,
• Trump Başkanlık görevini devralır, Filistinlileri sürme niyetini açıklar,
• Yemen içinde karadan ve havadan Husilere karşı saldırılar sıklaşır, Yemen İsrail’e karşı füze fırlatmaya devam eder,
• Suriye’de silâh bırakmayı reddeden milis grupların iktidarı devralan güçlere ve İsrail’e karşı düzenlediği çeşitli saldırıların haberleri gelmeye başlar.

Deniz Kuzey

8 Şubat 2025

Fotoğraf: Sparta Kalkanı Operasyonu kapsamında, Şam’ın Şara Hükûmetine devrinden bir ay önce, ABD’nin Özgür Suriye Ordusu mensuplarına yaptırdığı tatbikattan bir kare, 9 Kasım 2024, Al-Tanf Garnizonu (Irak Sınırı), Suriye.